Sabahattin Ali’yi kim öldürdü?

Melisa Vardal – Sahnede bir yol, o yolda yeşil bir kamyon. Kamyonun içinde Türk edebiyatının toplumcu yazarı Sabahattin Ali, yanında ise bir kamyon şoförü… Yol, 1940’lar Türkiye’si. Havanın nasıl olduğunu bilmesek de aslında ‘yol’ puslu ve gergin. Çünkü bu ‘yol’, Sabahattin Ali’yi ölüme götüren yolun ta kendisi. Erkan Çelikol’un yazıp yönettiği “Sabahattin Ali: Yol ve Ötesi”, yazarın son gününe dair bir anlatım sunuyor ve izleyiciyi o karanlık döneme götürüyor. Faili meçhul bir cinayete kurban giden Sabahattin Ali’nin memleketinden ayrılmasının hüznüyle bezeli bir yolculuk bu. Çok sevdiği memleketini ve insanlarını geride bırakmanın ağırlığı var üzerinde. Dönemin toplumsal, siyasal koşulları ve iktidarın baskıları onu buna zorluyor ve daha ülkesinden çıkamadan öldürülüyor.

Bu yolculukta Sabahattin Ali’yi Cansu Fırıncı, onu öldürdüğü öne sürülen kamyon şoförü Ali Ertekin’i ise Orhan Aydın canlandırıyor. İkisi arasında zaman zaman güldüren, zaman zaman düşündüren diyaloglar yaşanıyor. Ancak bu yolculukta onları takip eden bir karanlık var: Mehmet Okuroğlu’nun canlandırdığı komiser ve Onur Coşkun’un canlandırdığı işkenceci. Sabahattin Ali’nin peşindeki bu iki karanlık gölge, kamyon şoförünü cinayete zorluyorlar.

Oyunun sonunda, Sabahattin Ali’nin öldürüldüğü ve bu cinayetin arkasındaki gerçek faillerin kim olduğu sorusu, izleyicinin zihninde yankılanıyor. Perde kapanmadan önce, gerçek hayatta olduğu gibi kamyon şoförü öldürmüyor Sabahattin Ali’yi. Oyun burada seyirciyi patlayan silah sesinin ve ölümün vuruculuğuyla bırakarak şu mesajı veriyor: “Sabahattin Ali’yi öldüren tek bir kişi değildi bir sistemdi. Cinayet yalnızca bir kamyon şoförü tarafından işlenmedi çünkü ‘silahı tutan kim olursa olsun tetiği çeken başkalarıydı. Baskıları yapan, bilen, sessiz kalan, sansürleri yaratan dönemin koşulları ve bu işin arkasındakiler öldürdü tek silahı kalemi olan toplumcu bir yazarı.” Tam da bu nedenle “Sabahattin Ali: Yol ve Ötesi”, sadece bir tiyatro oyunu değil, aynı zamanda bir hatırlatma dozu. Bize, Sabahattin Ali’nin mirasını ve eşitlik mücadelesini yeniden hatırlatan oyun “Bir Sabahattin Ali ölür, Bin Sabahattin Ali gelir” mesajıyla da umudu işaret ediyor.

Dönemi de sorguluyor

Oyun, sadece bir cinayeti değil, dönemin siyasi atmosferini da gözler önüne seriyor. Dengin Ceyhan’ın piyanosuyla oyun boyunca çaldığı melodiler oyunun duygusal yoğunluğunu artırıyor. Notalar, kâh Sabahattin Ali’nin memleket sevgisini kâh umudunu kâh çaresizliğini yansıtıyor. Yazarın hayatı, hayalleri ve mücadelesi Pınar Demiral’ın canlandırdığı sevgilisi Maria’ya yazdığı mektuplarla da destekleniyor.